Kaybolan ikinci bakan çalkantılara sebep oldu
Temmuzda Dışişleri Bakanı Çin Gang’ın uzun süre gözlerden kaybolması ve görevden alınmasının ardından şimdi de Savunma Bakanı Li’nin akıbeti belirsiz.
Marttaki Çin Ulusal Halk Kongresi Genel Kurulunda asaleten atanarak görevlerine başlayan Devlet Konseyi üyesi iki bakanın kısa sürede gözden düşmesi, yönetimde krizin işaretlerini açığa vuruyor.
Bakan Li, en son 29 Ağustos’ta Pekin’de düzenlenen Çin-Afrika Barış ve Güvenlik Forumu’nda konuşmuştu. Bu tarihten sonra herhangi bir resmi faaliyette bulunmayan Li, Devlet Başkanı Şi Cinping’in 8 Eylül’de ülkenin kuzeydoğusunda konuşlu 78. Ordu Grubu’na yaptığı teftiş ziyaretine de katılmadı.
Savunma Bakanlığının açıklamasında, Şi’ye, ziyarette, “Merkezi Askeri Komisyon Başkan Yardımcısı General Cang Youşia ve diğer üst düzey askeri yetkililerin eşlik ettiği” belirtilirken, Savunma Bakanı Li’nin adı anılmadı.
Aynı tarihlerde Li’nin katılması beklenen Çin-Vietnam yıllık savunma işbirliği toplantısının, Pekin tarafından Çinli Bakan’ın “sağlık sorunu” gerekçe gösterilerek iptal edildiği bildirildi.
“YOLSUZLUK SORUŞTURMASI” İDDİASI
ABD’nin Washington Post gazetesi, “adı açıklanmayan Amerikalı yetkililere” dayandırdığı haberinde, Li hakkında “yolsuzluk soruşturması” başlatıldığını ve Bakan’ın görevden alındığını iddia etti.
Uluslararası basındaki haberlerde, soruşturmanın askeri donanım tedarikindeki yolsuzlukla bağlantılı olduğu ileri sürüldü.
Çin Halk Kurtuluş Ordusunun (ÇHKO) Donanım Geliştirme Dairesi, Li’nin ortadan kaybolmasından yaklaşık bir ay önce, temmuz sonunda, askeri donanım tedarik ve ihale süreçlerinde, “düzenleme ve disiplin ihlalleri” nedeniyle soruşturma başlatıldığını duyurmuş, Ekim 2017’den yani Li’nin Daire Başkanı olduğu dönemden bu yana tespit edilen “uygunsuz davranışlarla” ilgili ihbarların değerlendirileceğini bildirmişti.
Savunma Bakanı Li, göreve gelmeden önce, 2017-2022 döneminde Merkezi Askeri Komisyona bağlı Donanım Geliştirme Dairesinin başkanlığını yürütmüştü. Li, bu görevi yürütürken, Rusya’dan Su-35 savaş uçakları ile S-400 füze savunma sisteminin satın alınmasında rolü olduğu gerekçesiyle 2018’de ABD tarafından yaptırım listesine alınmıştı.
DIŞİŞLERİ BAKANI’NIN GÖREVDEN ALINMASININ ARDINDAN GELDİ
Li’nin göz önünden çekilmesi ve hakkındaki iddialar, temmuzda eski Dışişleri Bakanı Çin Gang’ın ortadan kaybolması ve ardından görevden alınmasının ardından geldi.
Çin Gang da benzer şekilde yaklaşık 3 hafta ortadan kaybolmuş ve bu sürede önceden planlanan uluslararası toplantılara “sağlık sorunları” gerekçe gösterilerek katılmamış, sonunda 25 Temmuz’da herhangi bir gerekçe gösterilmeden görevden alınmıştı. Eski Bakan’ın akıbeti hala meçhul.
Li de Çin Gang gibi marttaki Çin Ulusal Halk Kongresi Genel Kurulunda asaleten atanarak görevlerine başlamıştı.
Çin’de kabine işlevini yerine getiren Devlet Konseyinin üyesi iki bakanın kısa sürede gözden düşmesi, “yönetimde taşların yerinden oynadığı ve dengelerin değiştiğinin işareti” olarak yorumlanıyor.
Çinli yetkililer, Çin Gang’ın durumunda olduğu gibi Li’nin akıbetine ilişkin bilgi paylaşmaktan ve yorum yapmaktan kaçınıyor.
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning, 15 Eylül’de Pekin’de düzenlenen günlük basın toplantısında, konuyla ilgili soruya verdiği yanıtta, “durumdan haberdar olmadığını” ifade etti.
Li hakkındaki soru ve Sözcü Mao’nun yanıtı, Bakanlığın yayımladığı toplantının transkripsiyonunda yer almadı.
“ORDUDAKİ YOLSUZLUK” SORUŞTURMALARI
Şi, 2012’de Çin Komünist Partisi Genel Sekteri ve ardından Devlet Başkanı olmasından itibaren yolsuzlukla mücadeleyi en temel politikalarından biri haline getirdi.
Şi iktidarında parti, devlet yönetimi ve kamu işletmelerini kapsayan yolsuzluk soruşturmaları kapsamında çok sayıda üst düzey yetkili hedef alınırken, soruşturmaların siyasi çizgiye bağlılığı sağlamak, rakipleri ve muarızları elemine etmek için kullanıldığı da iddia ediliyor.
Yolsuzlukla mücadele kampanyasında daha önce silahlı kuvvetlerin bazı yetkilileri hakkında soruşturma yürütülmüştü.
Merkezi Askeri Komisyonun eski başkan yardımcılarından General Guo Boşiong, 2016’da rüşvet vermekten ömür boyu hapis cezasına çarptırılırken, hakkında yolsuzluk soruşturması yürütülen General Şü Cayhou, askeri mahkemeye çıkarılamadan 2015’te kanserden hayatını kaybetmişti.
2017’de Merkezi Askeri Komisyon Üyesi ve Genelkurmay Dairesi Başkanı General Fang Fınghui aniden ortadan kaybolmuş, ardından 2018’de Komünist Partiden ihraç edilmiş ve 2019’da yolsuzluktan ömür boyu hapse çarptırılmıştı.
Yolsuzluk soruşturmaları, yakın zamanda Çin Halk Kurtuluş Ordusunun (ÇHKO) stratejik caydırıcılık bakımından kritik nükleer silah ve uzun menzilli füzelerinden sorumlu Roket Kuvvetleri’ni hedef almıştı.
Merkez Askeri Komisyon bünyesindeki Disiplin Teftiş Komisyonu, 28 Temmuz’da, Roket Kuvvetleri’nin mevcut komutanı Li Yüçao ile yardımcısı Liu Guangbin’in yanı sıra eski yardımcısı Cang Cıncong’un soruşturulduğunu bildirmişti. Komutan ve yardımcısı görevden alınırken, yerlerine yeni atamalar yapılmıştı.
Li’den önceki Savunma Bakanı Vey Fınghı’nın bir dönem komutanı olduğu kuvveti hedef alan soruşturma, silahlı kuvvetlerde yolsuzlukla mücadele kampanyasının süreceğinin işaretini vermişti.
BABASI KIZIL ORDU GENERALİ
Li Şanfu, tıpkı Devlet Başkanı Şi gibi Mao Zıdong öncülüğündeki Komünist devriminin ilk kadrolarına mensup bir aileden geliyor. Li’nin babası, dönemin Kızıl Ordu’nun Demir Yolu Kuvvetleri’nde görevli üst düzey bir subaydı.
Ülkenin kuzeyindeki Sıçuan eyaletinin merkezi Çıngdu’da 1958’te dünyaya gelen Li, Ulusal Savunma Teknolojisi Üniversitesinde havacılık ve uzay mühendisliği öğrenimi gördü.
Mezuniyetinin ardından Şıçuan eyaletindeki Şiçang Uydu Fırlatma Merkezinde çalışmaya başlayan Li, 2003’te merkezin komutanı oldu, bu dönemde Çin’in Ay keşif programının parçası olan Çang’ı-1 ve Çang’ı-2 keşif araçlarının olduğu çok sayıda fırlatışı koordine etti.
Li, 2013’te Merkezi Askeri Komisyonun, o zamanki adıyla “Genel Silahlanma Dairesi”nde Kurmay Başkan, 2014’te Komutan Yardımcısı oldu.
2016’da ÇHKO’nun yeni kurulan uzay, siber uzay ve elektronik harpten sorumlu Stratejik Destek Kuvveti’nin komutan yardımcılığına atanan Li, Eylül 2017’de Merkezi Askeri Komisyonun, yeni adıyla “Donanım Geliştirme Dairesi”nin başına geçti.
2017’de ÇKP 19. Ulusal Kongresinde partinin en üst yönetim organı Merkez Komiteye seçilen Li, Ekim 2022’deki 20. ÇKP Ulusal Kongresinde Merkezi Askeri Komisyon üyeliğine seçildi, ardından Mart 2023’te 14. Ulusal Halk Kongresinde savunma bakanlığına atandı.
Savunma Bakanlığı, Li’nin kayboluşuyla ilgili henüz açıklama yapmazken, Bakanlığın internet sitesinde adı halen “Savunma Bakanı ve Merkezi Askeri Komisyon Üyesi” olarak anılıyor.
Devlet Başkanı ve Parti Genel Sekteri Şi’nin başkanlık ettiği 7 kişilik Merkezi Askeri Komisyon’da daha kıdemli iki general başkan yardımcılıklarını yürütürken, savunma bakanı üye konumunda bulunuyor.
Çin’de savunma bakanı, daha çok askeri diplomasi ve yapılanmadan sorumluyken, operasyonel kuvvetlerin idaresinde doğrudan rol oynamıyor.
